چارچوب مدیریت دانش در راستای چارچوب تعالی سازمانی (EFQM)

چارچوب تعالی سازمانی EFQM، که امروز نام آن را در بسیاری از سازمان‏ها می شنویم، مجموعه‏ای از ابزارها و روش‏هایی است که به منظور ارزیابی، خودارزیابی سازمان و همچنین چارچوبی جهت حرکت به سمت تعالی سازمانی مورد استفاده قرار می‏گیرد. این چارچوب زیربنای بسیاری از جوایز مدیریتی از جمله جایزه ملی بهره وری و تعالی سازمانی، جایزه ملی کیفیت، جایزه تعالی منابع انسانی و… قرار گرفته است. بنیاد EFQM با مشارکت شرکت Cibit و APQC پروژه تحقیقاتی را با هدف بررسی بهترین تجارب در حوزه مدیریت دانش آغاز کردند و موفق به طراحی چارچوب مدیریت دانش در راستای چارچوب تعالی سازمانی شدند. این چارچوب از سه بخش اصلی تشکیل یافته است: 

1. توانمندسازها: این عوامل تاثیرگذار که برگرفته از چارچوب EFQM می باشد وجودشان در راستای مدیریت دانش از اهمیت بالایی برخوردار است. توانمندسازهای مدیریت دانش عبارتند از:

• رهبری و مدیریت دانش
• کارکنان و مدیریت دانش
• فرایندهای کسب و کار و مدیریت دانش
• زیرساخت و مدیریت دانش
• استراتژی، خط مشی و مدیریت دانش
• همکارن تجاری، تامین کنندگان و مدیریت دانش
• منابع سازمانی و مدیریت دانش

2. چرخه یادگیری سازمانی: این بخش از چارچوب، چرخه مدیریت بر دانش است که از توانمندسازها نیز پشتیبانی می‏کند. این چرخه شامل چهار فرایند: اجرا و یادگیری قبل، حین و بعد از اجرا، استخراج دانش، ساختاردهی محتویات دانشی و به جریان انداختن و تسهیم دانش هاست.
3. بخش سوم و نهائی چارچوب مربوط به مکانیزم‏های پایش و چگونگی ارزیابی نتایج حاصل از مدیریت دانش می‏باشد که شامل:

• نتایج کارکنان و مدیریت دانش
• نتایج مشتریان و مدیریت دانش
• نتایج جامعه و مدیریت دانش
• نتایج عملکرد و مدیریت دانش

این چارچوب برای مدیریت دانش چارچوبی جامع نگر می‏باشد و تمرکز بر بهبود عملکرد سازمان دارد. علاوه بر این ها این چارچوب با نگاهی متوازن به کلیه عناصر مدیریت دانش، برای سازمان‏هایی که در فضای EFQM فعالیت می‏کنند حائز اهمیت فراوان است زیرا هم‏راستا با چارچوب EFQM می‏باشد. در ادامه لازم به ذکر است، تاکید چارچوب EFQM بر مدیریت دانش و اطلاعات که در معیار ۴e به روشنی بیان شده است دلیل دیگری بر اهمیت مدیریت دانش در تعالی عملکرد سازمانی است که بر نکات زیر تاکید دارد: داشتن استراتژی دانشی، شناسایی نیازهای دانشی، جمع ‏آوری و سازماندهی دانش برای پشتیبانی استراتژی‏های دانشی، ایجاد دسترسی مناسب برای استفاده کنندگان از دانش مرتبط، استفاده از فناوری اطلاعات برای پشتیبانی از فعالیت‏های مدیریت دانش، حصول اطمینان از اعتبار و امنیت اطلاعات، توسعه سرمایه‏ های فکری برای حداکثر نمودن ارزش مشتری و ایجاد تفکر نوآورانه با استفاده از منابع دانشی سازمان.

تعالی سازمانی متمرکز است بر مدیریت پنج رکن اصلی سازمان که باید بطور همزمان مدیریت شود. در شکل زیر جایگاه مدیریت دانش در کنار ارکان دیگر قابل مشاهده است:

بسیاری از سازمان‏ های ایرانی استقرار چارچوب تعالی سازمانی را به عنوان یک ابزار قدرتمند و کارآمد انتخاب و پیاده سازی آن را در دستور کار خود قرار داده ‏اند، بنابراین جاری ‏سازی مدیریت دانش در راستای فعالیت‏ های EFQM موجب اثربخشی اقدامات مدیریت دانش و کاهش هزینه ‏های مالی بر دوش سازمان‏ها خواهد شد. ارائه جوایز مدیریت دانش نیز می‏تواند در همین راستا به سازمان‏ها اعطا گردد و سازمان‏ ها با معیارهای گوناگونی که هر یک از جایزه ‏های مدیریت دانش معرفی می‏ کنند گمراه و سردرگم نمی ‏شوند زیرا اغلب فعالیت‏های مرتبط با مدیریت دانش را در چارچوب EFQM می‏توان قرار داد. علاوه بر آن تعدد جوایز ایجاد شده در نظام‏های مدیریتی مختلف در کشور که در بسیاری از معیارها با یکدیگر هم‏پوشانی زیادی دارند نیز عارضه دیگری است. متاسفانه تفکر نمایشی و کسب و کاری به ارائه جایزه ‏های مدیریت دانش مسئله مهمی است که باید اصلاح شود، بسیاری از سازمان‏ های شرکت کننده در این جوایز، ساده لوحانه به موضوع نگاه کرده و غافل از این هستند که ابزاری برای یکسری از افراد جهت رسیدن به منافع شخصی‏ شان می باشند. جامعیت و کل نگر بودن چارچوب تعالی سازمانی به مثابه چتری است که بسیاری از نظام های مدیریتی را پوشش می‏دهد.