اصول و ضوابط تجاری سازی :

لیسانس دهی:

نکات کلیدی در مذاکرات و تنظیم توافقنامه های لیسانس دهی بدین شرح اند:

• التزام دریافت کننده لیسانس در مورد ارایه برنامه های تفکیکی خود برای استفاده تجاری از موضوع
• ارایه تعریف روشنی از دارایی فکری موضوع توافق نامه لیسانس
• تعیین مدت زمان توافقنامه (در مورد ثبت اختراع همان عمر ثبت اختراع می باشد)
• مقادیر، نحوه و شرایط پرداخت ها
• انحصاری بودن و محدودیت جغرافیایی استفاده از لیسانس
• گارانتی فناوری
• حقوق دارنده لیسانس در رابطه با هرگونه ارتقای احتمالی دارایی فکری توسط دریافت کننده لیسانس
• رویالتی

رویالتی درصدی از درآمد حاصل از فروش محصولات بوجود آمده یا توسعه حاصل از به کارگیری ایده، اختراع یا خلاقیت بوده که به ایجاد کننده آن پرداخت می گردد. نرخ رویالتی به عوامل زیر بستگی دارد:

• توسعه محصول در موقع لیسانس دهی
• نوع محصول
• صنعت هدف
• قیمت فروش پیش بینی شده برای محصول
• بلوغ بازار
• حوزه جغرافیایی لیسانس
• زمان اعتبار و نوع انحصاری لیسانس
• کانونهای شکوفایی خلاقیت

براساس قانون برنامه چهارم توسعه و قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری کانون های شکوفایی خلاقیت با هدف زمینه سازی بروز خلاقیت و ارتقای نوآوری با استفاده از ظرفیت ها و امکانات موجود در دانشگاه ها و مؤسسات پژوهشی و پارک های علم و فناوری تتشکیل می شوند.

بر این اساس، کانون شکوفایی خلاقیت واحدی است که با ارایه خدمات زیر به اثبات و کارا نمودن ایده های علمی و شکوفایی ایده های خلاقانه کمک می کند:

• ارایه مشاوره تخصصی
• استفاده از تجهیزات و امکانات آزمایشگاهی و کارگاهی
• برگزاری دوره های آموزشی و تأمین منابع اطلاعات علمی و فنی
• سایر حمایت ها و پشتیبانی ها
• حقوق مالکیت فکری

خط مشی و ضوابط مالکیت فکری در مؤسسات علمی و پژوهشی در ماده ۳ از راهنمای تجاری سازی دستاوردهای پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب آبان ماه ۱۳۸۸ تبیین شده است. شاخص های اصول کلی حاکم بر حقوق مالکیت فکری در این راهنما عبارتند از:

• تعیین حامیان مالکیت فکری و نحوه حمایت
• تعیین سهم های درآمدهای حاصل از دارایی های فکری
• وضعیت نهایی مالکیت دارایی های عمومی
• چگونگی انتشار نتایج پیشرفت ها
• چگونگی کار گروهی
• نسبت میان مؤسسه و بنگاه با افراد
• چگونگی تنظیم قراردادها
• چگونگی بهره برداری داخلی و خارجی از دارایی های فکری
• شرکت های دانشگاهی :

تجاری سازی از طریق تأسیس شرکتهای دانشگاهی در مورد

• فناوری های با دامنه کاربرد وسیع
• فناوری های نوین
• همترازی میان سرمایه گذاری برای توسعه محصول و تجاری سازی آن با قابلیت برگشت سرمایه اولین انتخاب محسوب می شود.

   شرکت های دانشگاهی نقش مهمی در کاربردی کردن نتایج تحقیقات دانشگاهی دارند. تشکیل شرکت های دانشگاهی به عنوان یکی از اساسی ترین روش های فعالیت دانشگاه ها در افزایش درآمد و کمک بیشتر به توسعه اقتصادی شناخته شده است.

شرکت های دانشگاهی دست کم دارای یکی از مشخصه های زیر هستند:

• توسط نهاد دانشگاهی تأسیس شده و هدف از آن تبدیل نتایج تحقیقات به تولیدات تجاری باشد.
• با مشارکت شرکت های تجاری و صنعتی معروف تشکیل شود، مشروط به آنکه سهم برابری برای دانشگاه و صنعت در نظر گرفته شود.
• در صورتی که دانشگاه سهمی ندارد، حق امتیاز دارایی فکری آن به رسمیت شناخته شود.

پیامدها :

• ارایه تعریف جدیدی از مدیریت آموزش و پژوهش عالی و اصلاح نگرش ها
• اولویت دهی به پروژه های کوتاه مدت پر درآمد
• توجه راهبردی به رشته های کارآمد
• تشکیل شرکت ها توسط کارکنان و فارغ التحصیلان
• ایجاد اشتغال و زمینه های جدید کار
• افزایش اختراعات
• ایجاد انگیزه
• نداشتن سیاست های مدون تجاری

مسایل حقوقی

شرکت های انشعابی با استفاده از منابع دانشگاه یا مرکز تحقیقاتی و بر مبنای فناوری توسعه یافته در آن تشکیل می شود.

کارکنان دانشگاه یا مرکز تحقیقاتی غالبا به صورت تمام وقت یا نیمه وقت به شرکت جدید انتقال می یابند.

تمایل به تأسیس شرکت انشعابی در دانشگاه یا مرکز تحقیقاتی عموما با هدف تفکیک فعالیت های تجاری کارکنان از هدف اصلی یعنی آموزش و پژوهش می باشد.

شرکت تازه تأسیس شرکتی است که توسط پرسنل خارج از دانشگاه یا مرکز تحقیقاتی یا یک شرکت تأسیس می شود.

این نوع شرکت براساس لیسانس یک یا چند فناوری مربوط به یک نهاد علمی تشکیل می شود.

سایر نیازهای این قبیل شرکت ها مانند مدیریت از سایر منابع تأمین می شود.

عمده ترین سوء تفاهمات درباره تجاری سازی و شرکت های دانشگاهی:

• لیسانس دهی در مقایسه با تأسیس شرکت های دانشگاهی، ابزار مؤثرتری برای انتقال فناوری به شمار می رود.
• بی شک می توان یک اختراع را در محیط دانشگاه (آزمایشگاه و مرکز تحقیقات و …) بهتر از محیط یک شرکت بارور ساخت.
• تأسیس یک شرکت کار پر دردسر و هزینه بری است.
• دانشگاه ها هیچگاه درآمد زیادی از شرکت های انشعابی بدست نمی آورند.
• اگر تأسیس شرکت های انشعابی خوب است، پس دیگر با سرمایه گذاری های مخاطره آمیز و حتی کلاهبرداری ها مواجه نیستیم.
• دانشگاه مجبور است برای کاهش میزان خطاها، مدام روی شرکت نظارت کند.
• شرکت های انشعابی باید تا چندین سال شرکت را نزدیک خود نگاه دارند.
• داشتن شرکت های زیاد بار مسئولیت مدیریتی دانشگاه را زیاد می کند.
• دانشگاه مسئول رفع همه مشکلات شرکت است.
• داشتن سهامداران دیگر در شرکت مسایل مالی دانشگاه را به خطر می اندازد.
• شرکت انشعابی تازه تأسیس با کمبود بودجه ها و سرمایه گذاری های آغازین مواجه است.
• دانشگاهیان، کارآفرینان قابلی از آب در نمی آیند.
• دانشگاه نباید تلاشی برای مالکیت دارایی فکری خود انجام دهد.

تحلیل چالش ها :

در بخش رابطه صنعت و دانشگاه نیز موانع زیادی وجود دارد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عدم اشراف صاحبان صنایع به ماهیت تحقیق دانشگاهی
• فقدان سرمایه و اعتبار کافی برای پروژه های کوچک با ریسک بالا
• کم اهمیتی به تجاری کردن واحدهای دانشگاهی
• ضعف اهتمام به تجارت در بخش دانشگاهی
• بی اطلاعی از نیازهای صنعت توسط دانشگاه