آموزش تعیین جامه آماری و حجم نمونه در روش تحقیق

تعیین جامه آماری و حجم نمونه

مطالعه ای كه بر روی تعداد مشخصی از جمعیت صورت می گیرد كه در این صورت دقت داده های بدست آمده به مراتب بیشتر از زمانی است كه كل جامعه مطالعه شود .

تعاريف جامعه و نمونه آماري :  جامعه آماري به مجموعه افراد، اشياء و يا به طور كلي پديده ها ي اطلاق مي شود كه محقق مي تواند نتيجه مطالعه خود را به كليه آنها تعميم دهد. جامعه آماري تحقيق با يك يا چند صفت مشترك شناسايي مي شود. در بيشتر موارد به سبب حجم گسترده جامعه آماري، مراجعه به كليه آحاد جامعه و مطالعه تك تك آنها امكان پذير نيست. در اين صورت محقق ناگزير است كه بخشي از جامعه آماري را مورد مطالعه قرار داده و نتيجه بررسي را به تمامي جامعه آماري تعميم دهد. مراجعه به بخشي از جامعه آماري جهت شناسايي همه آن را روش نمونه گيري مي نامند.

انجام اين كار زماني امكان پذير است كه بخشي نمونه كليه صفات و ويژگي هاي جامعه آماري را دارا باشند و بتوان آن را نمايشگر جامعه محسوب داشت. پس نمونه آماري به بخشي از جامعه آماري اطلاق مي شود كه ويژگي ها و صفات جامعه آماري را در خود داشته باشد و محقق بتواند با مطالعه آن بخش، درباره جامعه آماري قضاوت كند. درعين حال نمونه آماري بايد قابل دسترسي بوده و امكان مطالعه آن توسط محقق فراهم باشد.

به طوري كه ازتوضيح درباره نمونه آماري روشن مي شود و مي توان براي نمونه آماري از دو ويژگي عمده روايي و تناسب حجمي سخن گفت:

1-روايي نمونه آماري:

روايي نمونه آماري از آن است كه بتوانيم نمونه مورد مطالعه را از نظر همگوني با جامعه مورد مطالعه و دارا بودن ويژگي ها و صفات آن، بخشي از جامعه آماري تلقي كنيم.

2- تناسب حجمي نمونه آماري:

تناسب حجمي نمونه مورد مطالعه در آن است كه بخش مورد مطالعه حجم كافي و مناسب داشته باشد، به طوري كه  از نظر كمي نيز بتوان آن را نمايشگري از جامعه آماري تلقي كرد و نتايج مطالعه را به جامعه تعميم داد.

كاري كه نمونه‌گيري به عنوان يك ابزار تحقيق مي‌كند، تسهيل كار تحقيق است هر چه تعداد افراد بيشتر باشد وقت و هزينه بسيار زيادي صرف مي‌شود و احتمال اشتباه زياد مي‌شود بنابراين بررسي از طريق نمونه‌گيري نسبت به بررسي از طريق سرشماري داراي مزاياي زير مي‌باشد: الف) هزينه آن كمتر است. ب) چون به تعداد كمتري مصاحبه كننده (آمارگير) احتياج است مي‌توان آنها را در سطح بالاتري انتخاب نمود. پ) اين تعداد محدود را مي‌توان بهتر آموزش داد. ت) در هر مصاحبه مي‌توان وقت و دقت بيشتري صرف نمود. ث) در هر مصاحبه مي‌توان تعداد بيشتري سؤال مطرح كرد. ج) كل زمان لازم براي انجام مصاحبه و محاسبه و تجزيه و تحليل ارقام كمتر است (مورگان، 1354: 2).

خطاي نمونه‌گيري:  پارامتر ثابت است و آماره يك چيز متغيير است اساساً خطاي نمونه‌گيري يعني ميزان تفاوت با شكاف بين آماره و پارامتر است وقتي به وجود مي‌آيد كه آماره و پارامتر متفاوت است و تا حدودي اجتناب ناپذير است.

در هرتحقيقي دو نوع خطا وجود دارد. اولين خطا، خطاي نمونه‌گيري است. يعني خطايي كه در ذات  فرايند نمونه‌گيري تصادفي است (خطاي سيستماتيك) نوع دوم خطا، خطاهاي غيرنمونه‌گيري است كه منشأ آنها هر عاملي ديگري غير از نمونه‌گيري مي‌تواند باشد.

سطح / فاصله اطمينان (برآورد فاصله‌اي):

دو جز اصلي برآورد خطاي نمونه‌گيري عبارتند از سطح اطمينان و فاصله اطمينان. از آنجا كه نمونه ويژگيهاي جمعيت را به طور كامل منعكس نمي‌كند (خطاي نمونه‌گيري)، نمي‌توان براي پي بردن به پارامتر جمعيت صرفاً به آمارة نمونه (كه برآورد نمونه‌اي ناميده مي‌شود) اكتفا كرد. بنابراين، براي تعيين صحت برآورد نمونه‌اي بايد معياري در دست داشته باشيم. براي اين منظور، دامنه‌اي را برآورد مي‌كنيم كه احتمال دارد پارامتر جمعيت در آن قرار گيرد به اين دامنه «فاصلة اطمينان» مي‌‌گوييم و ميزان اطميناني راكه ميانگين جمعيت آماري در دامنة فوق قرار مي‌گيرد «سطوح اطمينان» مي‌ناميم.

به طور كلي نمونه‌ها را مي‌توان در دو مقولة وسيع احتمالي و غيراحتمالي جاي داد.نمونه گیری  احتمالي هر يك از واحدهاي تشكيل دهندة جمعيت براي وارد شدن در نمونه ازيك احتمال معين، برابر يا نابرابر ولي نامساوي با صفر برخوردار است. انتخاب نمونة احتمالي به مدد عامل شانس انجام مي‌شود. اين عامل شانس است كه به جاي قضاوت و دانش محقق، معين مي‌كند كدام واحد بايد در نمونه وارد شود. بنابراين، اشتباهات در نمونه‌هاي احتمالي عمدتاً از مقولة اشتباهات تصادفي است.

در نمونه‌گيري غيراحتمالي: به جاي تكيه بر عامل شانس، نمونه به مدد قضاوت انساني انتخاب مي‌شود. قضاوتي كه خود تحت تأثير معجوني از اصلاحات و علايق شكل مي‌گيرد بنابراين شانس وارد شدن، هر يك از واحدهاي جمعيت در نمونه، نامعين و نامعلوم است ،اشتباهات برآورد در نمونه‌هاي غير احتمالي اغلب غيرتصادفي و غير قابل اندازه‌گيري است. (سرایي 1374 : 11)

انواع نمونه‌گيري غيراحتمالي:

1. نمونه‌هاي دسترسي پذير

       2.نمونه‌گيري گلوله برفي

3. نمونه‌گيري شكار، شكار مجدد
4. نمونه‌گيري هدفمند با قضاوتهاي (تعمدي
5. نمونه‌گيري سهميه‌اي

نمونه‌گيري احتمالي:

هدف از نمونه‌گيري احتمالي تعميم، افزايش تعميم‌پذيري با انتخاب نمونه‌هاي معرف است انتخاب تصادفي مهم‌ترين حالت نمونه‌گيري احتمالي است.

نمونه‌گيري احتمالي مي‌تواند يك مرحله‌اي و يا چند مرحله‌اي باشد. نمونه‌گيري‌هاي تصادفي ساده و سيستماتيك (منظم) يك مرحله‌اي هستند و نمونه‌گيري‌هاي طبقه‌بندي شده و خوشه‌اي چندمرحله‌اي هستند. در چند مرحله‌اي ممكن چند واحد هدف داشته باشيم كه واحد تحليل متفاوت دارند.

نمونه‌گيري تصادفي ساده (SRS)  شيوة اصلي انتخاب در نمونه‌گيريهاي احتمالي است. در يك نمونة تصادفي ساده كه عمدتاً با كمك جدول اعداد تصادفي برگزيده مي‌شود، شانس همة واحدهاي جمعيت براي ورود به نمونه مساوي است در واقع نمونه‌گيري تصادفي ساده يكي از مصاديق بارز و با اهميت نمونه‌گيري با احتمال برابر است. يك نمونه‌گيري تصادفي ساده مي‌تواند با جاي گذاري يا بدون جاي گذاري باشد. نمونه‌اي را جاي گذاري مي‌گويند كه افراد باز شانس در انتخاب شدن دارند. نمونه‌گيري بدون جاي گذاري كه يك فرد انتخاب شود ديگر شانس براي انتخاب شدن ندارد مثلاً جامعه‌اي را در نظر بگيريد كه 6 عضو دارد و ما از آن 15 نمونه دوتايي مي‌توان استخراج كنيم. اگر عضو معيني از جامعه يكبار بعنوان عضو اول انتخاب شده خود به خود براي انتخاب عضو دوم كنار گذارده مي‌شود اين روش را نمونه برداري بدون جاي گذاري يا بدون جانشين مي‌‌گويند. ( استورات، 1353:  33) اگر هر عضو در جامعه بتواند بيش از يكبار دو نمونه ظاهر شود را نمونه‌برداري با جايگذاري مي‌گويند. (مورگان 1354 ص 62).

اگر حجم جامعه بزرگ باشد نمونه‌گيري جاي گذاري با نمونه‌گيري بدون جاي گذاري معناي ندارد.

شرايط استفاده:

1- دسترسي به يك فهرست كامل از واحدهاي تشكيل دهندة جمعيت است. 2- حجم نمونه مشخص شده است 3- انتخاب نمونه از جامعه بر اساس قرعه‌كشي يا جدول اعداد تصادفي.

نمونه‌گيري شامل پنج مرحله است :

1-     تهيه چهارچوب كامل نمونه‌گيري

2-    شماره‌گذاري همه موردها با شروع از شمارة يك

3-    تعيين حجم نمونه مقتضي

4-    انتخاب شماره‌ها از جدول اعداد تصادفي به اندازه حجم نمونه

5-    تعيين موردهاي (اعضاي) نمونه بر حسب شماره‌هاي انتخاب شده.

1-7. مزاياي نمونه گيري

مزاياي نمونه گيري و مطالعه برروي نمونه انتخاب به جاي جامعه آماري  را مي توان به شرح زيرعنوان كرد :

دقت بيشتر: با انتخاب نمونه محدودتر نسبت به جامعه آماري، محقق امكان اعمال دقت بيشتر در مطالعه را مي كند.

صرفه جويي در وقت : دامنه محدود نمونه، زمان كمتري را نسبت به وقت مورد نياز براي مطالعه تماس جامعه آماري خواهد داشت .

كاهش هزينه :  بدون ترديد ايجاد محدوديت را دامنه مطالعه ازهزينه پژوهش مي كاهد.

2-7. روشهاي نمونه گيري

انتخاب نمونه واجد شرايط و داراي ويژگيها و مشخصه هاي جامعه آماري نياز به اتخاذ روش مناسب    دارد.عدم شناسايي اين روشها و يا بي دقتي در اعمال آنها، موجب مي شود كه از گزينش مناسب باز بمانيم. در بحث ازروشهاي نمونه گيري به طور معمول از روشهاي زيرياد مي شود:

1. نمونه گيري احتمالی ( تصادفی ساده ، سیستماتیک ، حلقه ای و خوشه ای )
2. نمونه گیری غیر احتمالی   ( آسان و سهمیه ای)

آموزش نوشتن مقدمه در روش تحقیق

مقدمه

پژوهش، به معناي عام، بررسي يا كاوشي سخت كوشانه و به معناي خاص، تحقيق و تجربه‌اي جامع با هدف‌ كشف واقعيت‌هاي نو و تفسير درست اين واقعيت‌ها، تجديد نظر در نتيجه‌گيري‌ها، نظريه‌ها و قوانين پذيرفته شده در پرتو واقعيت‌هاي كشف شده و به كارگيري عملي نتيجه‌گيري‌ها، نظريه‌ها و قوانين جديد است. در معنايي ديگر، پژوهش فرايند رسيدن به راه حل‌هاي قابل اطمينان از طريق گردآوري،تحليل وتفسيرداده‌هابه گونه‌اي برنامه‌ريزي شده ونظام‌منداست. پژوهش يكي از اساسي‌ترين نيازها براي نيل به پيشرفت و توسعه همه جانبة يك كشور است و قدرت و استقلال هر كشوري بر پژوهش و توليد علم استوار است. بنابر اين نوع و سطح فعاليت‌هاي پژوهشي يکي از شاخص‌هاي اصلي توسعه و پيشرفت محسوب مي‌شود. پژوهش، فرايندي منطقي و معقول است كه هدف آن كشف روابط بين پديدارها است.

آموزش انتخاب عنوان طرح در روش تحقیق

انتخاب عنوان طرح تحقیقاتی

در یکی دو صفحه اولیه طرح : موضوع تحقیق، نوع تحقیق، نام و نام­ خانوادگی محقق، معرفی می شود. در این قسمت به خاطر اهمیت موضوع تحقیق، تأکید می شود که عنوان تحقیق باید با کوتاه ترین و روشن­ترین عبارات، بیانگر موضوع اصلی پژوهش بوده باشد شروع عنوان با كلمات بررسی – مطالعه – مقایسه باشد ،عنوان تحقيق ترجيحأ از 10 كلمه بيشتر نباشد و بايد در بر گيرنده هدف كلي باشد ازحروف اختصاری استفاده نشود و از نوشتن جزئیات خوداری گردد و در صورت لزوم، قلمرو جمعیتی و مکانی تحقیق در آن منعکس می شود .

آموزش نوشتن اهداف تحقیق در روش تحقیق

 شناسایی اهداف تحقیق

درشروع به کار تحقیق ، قبل از هر گونه مطالعه و برآوردی ، باید هدف محقق ، از مساله ای که برای مطالعه انتخاب کرده است، روشن باشد. بی هدفی ، ابهام وگنگ بودن موضوع تحقیق ، موجب خواهد شد که پس از پایان کار تحقیق ، از نتیجه ای که بدست آمده است رضایت نداشته باشیم( نبوی،بی تا : 66).

 بنابراین ، اهداف مزبور باید در طرح تحقیق انعکاس یابند. چند ویژگی اساسی را باید در مورد اهداف تحقیق در نظر داشت:

- صراحت: هر هدف باید بطور روشن و صریح عنوان گردد.

- ایجاز : هر هدف تحقیق باید در حدود یک سطر مطرح شود.

- عدم تناقض: هدفهای تحقیق باید با یکدیگر سازگار باشند و در کل نیز مجموعه ای منتظم و بهم پیوسته فراهم آورند.

- تعدد مطلوب: نباید تصور رود که با یک تحقیق تمامی مسائل جامعه مطرح ، تحلیل و در نهایت حل خواهند شد.تعداد اهداف هر تحقیق باید در حد اعتبار ، زمان ، نیروی انسانی و سایر امکانات باشد.

- تحقق پذیری: هدفهای یک تحقیق باید قابل پژوهش و عملی باشند.( ساروخانی ، 1385: 147)

بايد درنظرداشت كه  هر كوشش طراحي شده نياز به هدف دارد و درحقيقت هرطرح يا گزارش تحقيقاتي بر محورهدف شكل مي گيرد. از اينرو تحقيق بدون هدف قابل تصور نخواهد بود. لذا محقق مي بايست در تعيين هدفها به عواملي همچون: توضيح مسئله، شناسايي متغيرها، دامنه مطالعه، پيشينه تحقيق توجه نمايد.

محقق به منظور ارزشيابي هدفهاي تحقيق و تعيين ميزان مناسب بودن آنها به طور معمول به مشخصه هاي زير توجه مي كنند: ارزشمندي اهداف، منطقي بودن اهداف، قابل تحقيق بودن، واقع بيني در تعيين هدفها، مفهوم بودن هدفها، استفاده از عبارات مفهوم و شناخته شده، كاربرد عبارات موجز و كوتاه .

اهداف تحقیق در قالب یک یا دو هدف کلی و چند هدف ویژه یا فرعی بيان مي شود و ذکر پیشنهادهایی که پس از انجام تحقیق، به صورت راهبردهای اجرایی به دست می آید مورد نظر نیست.  برای هر سوال یك هدف توصیفی و برای هر فرضیه یك هدف تحلیلی داریم . معمولا تعداد اهداف توصیفی با تعداد سوالات و تعداد اهداف تحلیلی با تعداد فرضیات برابر می شوند.

آموزش نوشتن بیان مساله در روش تحقیق

بیان مساله

محقق در بيان مسئله هدف خویش را بیان می‌کند ؛ یعنی چه چیزی می‌خواهد بگوید یا چه چیزی را می‌جوید. بیان مسئله، ظریف‌ترین، حساس‌ترین و شاید بتوان گفت که مشکل‌ترین بخش از فرآیند تحقيق را تشکیل می دهد. پژوهش‌گرانی که بر مسئله تحقيق اشراف داشته باشند و بتوانند آن را به خوبی تجزیه و تحلیل کنند، به یقین در انجام پژوهش های کیفی، توفیق بیشتری خواهند داشت. عدم دقت در روشن‌سازی کامل مسئله تحقيق ، این احتمال را به وجود می آورد که تلاش های پژوهش‌گر، در مسیر انحرافی بیفتد؛ مثل این که به جای بررسی «علت ها»، به شناسایی «عوامل» بپردازد؛ بی آن که به تفاوت بسیار حساس بین آن دو هدف، توجه شود و یا به جای «انگیزش»، «علاقه‌مندی» را که می تواند با آن متفاوت باشد، مورد مطالعه قرار دهد.

بیان مسئله تحقیق شامل: تعریف مختصر از موضوع مورد بحث تحقيق و بیان وسعت ،شدت و بار مسئله تحقیق (مي بايستي مستند باشد)، ذکر نیازهای مرتبط با مسئله و ابعاد مسئله ­آمیز آن، عوامل اقتصادی- اجتماعی مؤثر بر مسئله و پیامدهای حاصل از مشكل و اقداماتی كه در حال حاضر برای حل مشكل انجام می شود و تفاوت آن با اقدامات قبلی می پردازد.

بیان مسئله باید كوتاه و مختصر و كامل باشد ، با عنوان تطبیق داشته باشد ، از ارائه جدول و نمودار خودداری شود ، بیان احساسات  ، مطالب بدیهی، کلی­گویی و تکرار مطلب و همچنین مقدمه چینی برای بیان مسئله لازم نیست و مطالب همراه با منابع ذكر شود.

همچنين محقق از طريق دقت بيشتر و شناسايي كامل مسئله توفيق حاصل مي كند تا:

• داده هايي را كه به طور كامل با مسئله ارتباط دارند، گردآوري نموده و از پي جويي اطلاعات نا مربوط پرهيز كند.
• در تعيين هدفهاي تحقيق دقت بيشتري معمول دارد.

از طريق متمركز شدن كوششهاي مطالعه برمسئله اصلي از هدر دادن وقت جلوگيري مي شود. به هر حال بيان مسئله و توضيح آن، با هدف روشن سازي دقيق مشكل اصلي تحقيق و جلوگيري از تداخل مسايل ديگر در آن انجام مي پذيرد.

انتخاب یا بیان مساله ( اجتماعی ) قابل تحقیق:

- یک واقعیت اجتماعی دارای دو چهره است. 1- پدیده اجتماعی . 2- مساله اجتماعی

پدیده اجتماعی از لحاظ ریاضی به سمت بی نهایت نیل می کند . با از بین رفتن افراد، از بین  نمی روند. اگر در یک جامعه ای هیچ مثالی برای یک پدیده وجود نداشته باشد این به منزله کتمان یا انکار پدیده بودن آن واقعیت نیست. پدیده اجتماعی چه مصداق داشته باشد چه نداشته باشد وجود دارد.

پدیده اجتماعی زمانی قابلیت تحقیق پیدا می کند که تبدیل به مساله اجتماعی شود و هر پدیده ای به صورت بالقوه قابل مطالعه است ولی ما آنهايی را مطالعه می کنیم که به مساله تبدیل شده باشند.

برای انتخاب مساله باید شرایطی را در نظر داشت:

مساله اجتماعی چیزی نیست که مستقل از ذهن وجود داشته باشد و فکر کنیم که دیگران نیز در هر شرایطی که باشند آن را خواهند دید یا آن را احساس خواهند کرد، بلکه مساله اجتماعی چیزی است که ساخته می شود ، ادعایی است که بایستی تلاش کرد تا دیگران آن را باور کنند و تا وقتی آن را باور نکنند هیچ اتفاقی نخواهد افتاد. کما اینکه قرنها بشر در فقر زندگی می کرد لیکن باور نداشت که فقر یک مشکل اساسی است. بنابراین فقر بخشی از واقعيت اجتماعی بود و مساله اجتماعی نبود.

مساله اجتماعی مشکلی نیست که شایع باشد ، بلکه در اذهان عمومی بایستی قابل حل باشد و اداره ای جمعی نیز برای مواجهه با آن وجود داشته باشد و اگر هر یک از این ویژگیها وجود نداشته باشد ، چیزی به نام مساله اجتماعی وجود نخواهد داشت(لوزیک،1383: 11)

ما زمانی واژه مساله اجتماعی را به کار می بریم که نشان دهیم چیزی اشتباه است . این یک ادراک عمومی است. زمانی ما واژه مساله اجتماعی را به کار می بریم که با زحمتی روبه رو شویم. (لوزیک،1383: 23)

دومین نکته در تعریف مسائل اجتماعی، دشواری و جدی بودن مساله است. مساله اجتماعی باید ناظر بر شرایط شایع و گسترده ای باشد، بدین معنا که در برگیرنده و آسیب زننده به تعداد بسیاری از افراد باشد و صرفا مشکل تعداد اندکی از افراد نباشد.

 سومین نکته در تعریف مساله اجتماعی آن است که همیشه در تصور مساله اجتماعی یک مقداری دید خوشبینانه وجود دارد. شرایطی مساله اجتماعی نامیده می شود که این تصور درباره آن وجود دارد که می شود و امکان دارد آن را تغییر داد. شرایطی که به نظر ما تحت تاثیر انسانها ایجاد شده و بنابراین به وسیله خود انسانها نیز می شود آن را تغییر داد (لوزیک،1383: 24).

پس مساله اجتماعی به شرایطی اطلاق می شود که غلط ، مشکل زا، شایع و قابل تغییر باشد.

یک مساله خوب مساله ای است که بتوانیم آن را عملی کرد و جنبه فلسفی نداشته باشد.

از آنجایی که تعیین موضوع در کار تحقیق دارای اهمیتی ویژه است برای آن چند ویژگی را قائل  شده ایم:

- بدیع و دارای جهاتی از ابتکار و خلاقیت باشد.

- پاسخی اساسی به نیازهای آنی یا کنجکاویهای بزرگ علمی فراهم آورد.

- از فلسفه اجتماعی بدر آید و تحقیق جامعه شناختی را طلب کند و یا به عبارت دیگر ، قابل بررسی علمی باشد.

- از بدیهیات دور ماند و پاسخی اصیل برای مسائل اساسی جامعه فراهم آورد، تحقیقی که در ان سوالها و یا سوال اساسی امور یا امری بدیهی باشد، مقبول نیست.

- تا آنجا که ممکن است روشن و دور از هر گونه ابهام باشد.

- موضوع هر تحقیق اجتماعی با ید تا انجا که ممکن است محدود گردد . بنابراین هر تحقیق اجتماعی ، نیازمند آنست که موضوع دقیق ، مشخص و تا حد امکان محدود داشته باشند( ساروخانی ،1385 : 145- 144 ).

 در نهایت در نقل قول از کرلینجر در باب طرح مساله باید گفت که « مسائلی که بصورت سوال مطرح می شوند ، قابلیت تجزیه و تحلیل و تبیین علمی بیشتری دارند. اگر مساله ای را بصورت پرسش مطرح کنیم ، می توانیم فرضیه های جالب تر و علمی تری برای مطالعه آن تهیه کنیم، در مدت کوتاه تری نیز به نتیجه برسیم( نبوی،بی تا : 72).

محدوده موضوع:

در طرح موضوع مورد مطالعه محدوده موضوع نيز به طور روشن و بوضوح مشخص مي‌شود و اين يكي از مسائلي است كه بسيار حائز اهميت است زيرا انجام تحقيقي كه محدوده و چهارچوب مشخصي نداشته باشد عملاً امكان پذير نيست و چنانچه موضوع را بدون در نظر گرفتن جامعه آماري و حد و مرز معيني مورد مطالعه قرار دهيم نتايج بدست آمده اعتبار علمي نخواهد داشت . مثلاً چنانچه ما عنوان كنيم كه قصد مطالعه مشتريان نمايندگيهاي تهران را داريم موضوع مورد مطالعه ماگسترده و درعين حال بسيار مبهم است زيرا معين نشده است كه مطالعه ما در ارتباط با چه ويژگي از جامعه مشتريان است و كداميك از نمايندگيها يا كدام بخش از نمايندگي را در بر مي‌گيرد و آيا مطالعه ما تنها مربوط به جامعه مشتريان مرد مي‌شود و يا زنان و يا هر دو را در بر مي‌گيرد؟ و ابهامات ديگر از اين قبيل…بنابراين مشاهده مي‌شود كه ابهامات و سئوالات بيشماري در مورد چنين موضوع مطرح مي‌شود كه جواب به تمام آنها از جانب محقق قبل از شروع تحقيق ضرورت كامل دارد .مشخص و محدود كردن دقيق جامعه مورد مطالعه و تعيين چارچوب موضوع, گذشته از آنكه نتايج بدست آمده از تحقيق را قابل قبول و معتبر مي‌سازد , محقق و پرسشگران و ساير افرادي را كه در پژوهش شركت دارند را از سردرگمي و ابهام و ترديد رهايي مي‌دهد

آموزش نوشتن اهمیت و ضرورت تحقیق در روش تحقیق

اهمیت و ضرورت تحقیق

هر موضوع و مساله اجتماعی را به صرف اینکه قابل تحقیق می باشد ، نباید مورد بررسی قرار داد. در انتخاب موضوع تحقیق ، باید به اهمیت مساله مورد نظر توجه داشت ، تا اگر واجد ارزش و اهمیت کافی نیست ، برای آن انرژی و وقت و بودجه انسانی بدون جهت تلف نگردد. ارزش کار محقق در صورتی قابل توجه است که با صرف حداقل زمان و کمترین نیروی انسانی و مالی ، بتواند موفق به کسب بیشترین نتیجه بشود( نبوی،بی تا : 65)

زمانیکه  محقق موضوعی را برای تحقیق بر می گزیند ، یا پیشنهادی را می پذیرد، به ارزش کار واقف است ، اصولا در این برهه از تحقیق ارزشها در کار تحقیق بسیار دخالت دارند.به همان نسبت که ارزش تحقیق بالاست ، به همان نسبت نیز انگیزه های بیشتری برای انجام آن در خود می یابد ، بنابراین اصل فراغت از ارزشها نه تنها در این برهه ، که در برهه ها و مقاطع دیگر تحقیق مطرح می شود. اما محقق باید بتواند ، ارزشهای اساسی تحقیق مورد نظر را به دیگران نیز منتقل نماید بنابراین محقق باید در آغاز طرح تحقیق ، در چند سطر ارزشهای اساسی تحقیق را مطرح نماید(ساروخانی ، 1385  145.)

آموزش نوشتن فرضیه های تحقیق در روش تحقیق

فرضیه های تحقیق

اهمیت فرضیه در تحقیقات مختلف یکسان نیست و در برخی تحقیقات نظری ، اهمیت کمتری می یابد. همچنین در تحقیقات اجتماعی توصیفی ، در مواردی نقش فرضیه کمتر است. هر چند در این نوع تحقیقات نیز باید به فرضیه سازی و آزمون آن پرداخت.

فرضیه را باید به حق موتور تحقیق دانست. تمامی فرآیند تحقیق برای اثبات یا رد فرضیه صورت می گیرد . هم اثبات و هم رد فرضیه حائز اهمیت است و نباید صرفا به اثبات فرضیه توجه داشت(ساروخانی ، 1385 : 103).

نخست پژوهشگر منابع تدوین فرضیه (نظریه و یا اقتباسی که از تحقیقات قبلی می کند) ذکر می­نماید، سپس فرضیه ها به صورت جمله خبری (نه سئوالی و نه با بیان منفی) و بر پایه متغیرها و یا رابطه پیش بینی شده بین آنها به روشنی ذکر می­شود. در این مبحث متغیرهای علّی تعیین می­گردد و اگر به مقیاس وشاخص­هایی نیاز باشد، معرفی می گردد.

قابل ذكر است كه برخی تحقیقات توصیفی نیاز به فرضیه ندارد، بلکه به جای آن پرسش­هایی اصولی و محوری در جهت اهداف تحقیق تنظیم می­شود به طوری که مسیر تحقیق را نشان می­دهد.

زمينه سنجي : زمينه سنجي با تحقيق مقدماتي مرحله كوتاهي است كه غالباً در پژوهشهاي ميداني قبل از ارائه فرضيه و تجديد جامعه مورد مطالعه قرار مي‌گيرد. در تحقيق مقدماتي معمولاً از تكنيك مشاهده و گاهي نيز از “فهرست سئوالات” استفاده مي‌شود.

در اين مرحله سعي مي‌شود تا ويژگيهاي كلي و ابعاد جامعه مورد مطالعه شناسايي گرديده و در صورتيكه قصد نمونه‌گيري داشته باشيم, بتوانيم نمونه‌هاي خود را با توجه به گونه‌گوني جغرافيائي و تنوع اقليمي و ساخت اقتصادي , اجتماعي منطقه انتخاب نمائيم . در تحقيقات ميداني گاه نيز بجاي “زمينه سنجي”, اصطلاح “ديد كلي ” را بكار مي‌برند كه منظور همان مشاهده كلي و عمومي محقق قبل از ارائه فرضيه و محدود نمودن دقيق جامعه مورد مطالعه است .

منابع فرضیه :

1- کشف و شهود: فرضیه هایی که از کشف و شهود ناگهانی ناشی می شود ، ممکن است در برخی از موارد برای توسعه و پیشرفت علم مفید باشد.

2- منطق و استنتاج : فرضیه هایی که از طریق منطق بدست می آیند ، با شرایط ویژه ، با نظریه ها در ارتباطند. این نوع فرضیه ها را همانطور که گفته شد، قیاسی می خوانند، چه بیشتر با استنتاج از نظریه ها و اصول کلی تر بدست می آیند.

3- مشاهده و تجربه :در بسیاری از موارد ، مشاهده امور و پدیده های اجتماعی سر چشمه فرضیه یا فرضیه هاست.

4- تحقیقات پیشین : تداوم تحقیقات خود از منابع فرضیه است . با انجام هر تحقیق، سوالهایی چند پاسخ می یابند. در عین حال هر تحقیق ضمن آنکه موجبات پیشرفت دانش را فراهم می سازد، خود سوالهایی چند پدید می آورد که سر چشمه فرضیه هایی تازه اند.

5- فرهنگ: دانش انسانی در چارچوب هر فرهنگ، رنگ و صبغه ای ویژه می یابد، به مسائلی خاص توجه می نماید و زمینه های ویژه ای نیز می پذیرد. از اینروست که باید گفت فرضیه هایش نیز تابع فرهنگ اند ، هم فرهنگ وسیع و فراگیر ، هم فرهنگهای خاص و جزئی( ساروخانی ، 1385: 106-103).

ویژگی های یک فرضیه خوب :

1- اصل  صراحت.

2- اصل فراغت از ارزش .

3- اصل دقت : فرضیه باید دقیق و مشخص باشند و از کلیات و امور بدیهی به دور مانند.

4- اصل پژوهش پذیری : فرضیه باید قابل بررسی باشد ، یعنی ابزار لازم جهت سنجش و اندازه گیری آن موجود باشد(ساروخانی ، 1385: 108- 107)

آموزش نوشتن چهارچوب نظری یا پیشینه تحقیق در روش تحقیق

تعیین چارچوب نظریه تحقیق (پیشینه تحقیق)

مبنای این دیدگاه این است که علم حالت انباشته دارد . رسیدن به یک نتیجه تحقیقی خوب و نیل به یک مدل برازنده تر نیازمند استفاده از تجربیات پیشین محققان قبلی نسبت به مساله است.

هر پدیده ای دارای سابقه یا پیشینه ای است . وضع و شرایط امروز آن تابع همین گذشته است. پدیده های اجتماعی وابسته به گذشته اند و در زنجیره ای از تداوم جای می گیرند ، هویت آنان بدون در نظر گرفتن گذشته ایکه در آن تکوین و تبلور یافته اند ، بدست نخواهد آمد. هیچ تحقیقی در خلاء صورت نمی گیرد . بنابراین ، بطور طبیعی  هر پژوهش در تداوم پژوهش های پیشین به انجام می رسد . هم از دوباره کاریها در آن اجتناب می شود . هم از داده های تحقیقات پیشین بر خوردار می گردد . ارتقاء دانش نیز به همین تداوم وابسته است. هر پژوهش باید متکی به دستاوردهای پیشین باشد، در حالیکه خود هم سخنی تازه دارد و هم ، روشهایی دقیق تر در شناخت پدیده بکار می گیرد( ساروخانی ، 1385: 146).

به این جهت ، در مطالعه ی هر مشکل اجتماعی و هر نوع تحقیق ، محقق باید سعی نماید به مطالعاتی که قبلا در زمینه همان مساله به انجام رسیده است ، دست یابد و در نحوه بررسی ، که شامل طرح ، بررسی، و روش مطالعه است ، تفحص نماید و معایبی را که در مطالعات قبلی می بیند در طرح تحقیق خود وارد نسازد. این بررسی مقدماتی ، محقق را از بسیاری مخاطرات و مشکلات بعدی مصون خواهد داشت، و نیز به او کمک خواهد کرد که بهترین طرح تحقیق ، و سهل ترین روش تحقیق را برای مساله مورد مطالعه اش انتخاب نماید( نبوی ، بی تا : 74 ).

استفاده از تئوری های موجود: ( نظریه ها )

 تئوري ( نظريه ) در لغت به معناي« انديشيدن و تحقيق» آمده كه از «تئورياي »يوناني گرفته شده است ( توسلي ، 1379 : 24 ). نظريه به عنوان يك مقوله با معنا ، بخش ضروري كاربرد عملي است و در نتيجه ضرورت دارد نظريه جامعه شناسي رابطه صريح و روشني با عمل اجتماعي داشته باشد.  بدين ترتيب نظريه اجتماعي امري ضروري است كه نمي توان از آن غفلت كرد  ( توسلي ، 1379 : 27 ) .

از نظريه های جامعه شناسي فوايد متعددي انتظار مي رود كه مي توان برخی از آنها را به شرح زير بيان كرد :

 1- نظريه مي تواند افكار جديد را در روند حل مسائل نظري برانگيزد .

 2- نظريه ممكن است الگوهايي از موضوعات و مسائل مورد بحث ارائه دهد ، به طوري كه بتوان يك توصيفی جامع و طرح گونه از آنها عرضه كرد .

 3- تجزيه و تحليل و نقد هر نظريه ممكن است به نظريات تازه اي منجر شود .

 4 – نظريه ممكن است الهام بخش فرضيات علمي تازه اي باشد ( توسلي ،1379 : 29 ) .

محققان اجتماعي به دنبال پاسخ به دوپرسش اساسي درباره جامعه هستند، درجامعه چه مي گذرد( تحقيق توصيفي ) و چرا ( تحقيق تبييني ). اما براي پاسخ به پرسشهاي مربوط به چرايي امور بايد از چارچوب نظري استفاده نمود، چرا كه نظريه با تحقيق در تعامل با يكديگر قرار دارند.

در عمل ، نظریه و تحقیق از طریق جانشینی متناوب و پایان ناپذیر قیاس، استقرا، قیاس و… با یکدیگرکنش متقابل دارند. در عمل، قیاس و استقرا مسیرهای نظریه پردازی اجتماعی هستند.( ببی،1381: 135-134 )

منطق دانان بين استدلال استقرايي(از موردهاي جزئي به اصول كلي،از واقعيتها به نظريه ها) و استدلال  قياسي (از كل به جزئ، به كارگيري نظريه براي يك مورد خاص)تمايز قائل مي شوند. محقق در استدلال استقرايي از داده هاي مشاهده آغاز مي كند و اصلي كلي به وجود مي آورد كه روابط بين موضوعهاي مشاهده شده را بيان مي كند. از طرف ديگر،در استدلال قياسي ، محقق از يك قانون كلي آغاز مي كند و آن را در نمونه اي خاص به كار مي برد.(ببي.126:1381)

تحقيق جامعه شناختي نيز مستلزم تعامل مستمر بين مشاهده و تبيين ، گردآوري داده هاي بيشتر براي آزمون تبيين اوليه ، پالايش تبيين اوليه و … است . تبيين طرق مختلف رسيدن به نظريه هاي خوب نيست ، بلكه مبيّن دو مرحله است كه نقطه شروع متناقضي با هم دارند . نظريه پردازي، فرايندي است كه با  رشته مشاهداتی آغاز شده و به ساختن نظريه هايي درباره مشاهدات منجر مي شود . اما نظريه آزمايي بر عكس از نظريه آغاز مي شود . با استفاده از نظريه مي توانيم پيش بيني كنيم كه دنياي واقعي امور به چه نحو خواهد بود . البته اين دو فرايند تعامل مستمري در تدوين و شكل گيري نظريه دارند . اما اغلب تحقيقات اجتماعي از فرايند نظريه آزمايي استفاده مي كنند ، يعني تحقيق با نظريه آغاز مي شود ، چرا كه نظريه آزمايي در امر گردآوري داده ها و تناسب داده ها اهميتی اساسي دارد ( دواس ، 1381 : 21- 20 ) .

 ”درباره كاربرد تئوري در تحقيق تاكنون كم صحبت نشده است ؛ چون هيچ تحقيقي در حوزه علم نمي تواند بي نياز از تئوري باشد . اين الزام براي تحقيقات علمي _ با توجه به اين  امر كه منطق غالب در علم منطق قياس است – از ويژگي هاي واقعي علم است . بنابراين ،‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌  تحقيقي كه در آن ، سهم تئوري لحاظ نگردد ، كمكي به پيشرفت علم نمي كند ” ( پوپر ،1370 : 99 -77) .

در واقع چارچوب نظري دو كاركرد دارد :

1 – اجازه مي دهد پرسش آغازي را از نو فرمول بندي يا به صورت دقيق تر بيان كرد .

2- به عنوان شالوده براي فرضيه هايي به كار مي رود كه به اعتبار آنها محقق پاسخ منسجمي به اين پرسش آغازي خواهد داد  ( كيوي ، ريموند و كامپنهود ، 1370 : 88 ) .

تعريف مفاهيم(مفهوم سازي):

مفهوم سازی:مفاهیم معناهایی هستند که مورد توافق قرار گرفته اند و ما آنها را به اصطلاحات تبدیل می کنیم تا از این طریق ارتباطات، سنجش و تحقیق را آسان سازیم( ببی،1381: 289)

هر تحقیق مفاهیم خاص خود را فراهم می سازد و در نهایت زبانی خاص پدید می آورد.فرایند مفهوم سازی با ارائه تعاریف صورت می پذیرد. به بیان دیگر در هر تحقیق ارائه تعاریف برای مفاهیم تازه یا کلیدی کاری پیگیر و مستمر است(ساروخانی،1385: 90).

حاصل فرایند مفهوم سازی عبارت است از تعیین یک یا چند شاخص از آنچه در ذهن خود داریم ، شاخصی که حضور داشتن یا حضور نداشتن مفهومی را که سرگرم مطالعه آنیم نشان می دهد( ببی،1381: 256).

 محقق براي تبيين و تشريح موضوع مورد مطالعه و تعيين متغيرهايي كه مربوط به موضوع مورد تحقيق مي باشد، بايستي مفاهيم موجود در طرح تحقيق خود را يكايك تعريف نموده تا مفاهيم از يكديگر باز شناخته شوند و پرسشگران و ساير كساني كه محقق را ياري مي‌دهند با آگاهي و تسلط كامل به جزئيات موضوع بكار تحقيق بپردازند . در تعريف مفاهيم اصطلاحات و واژه‌هاي بكار رفته در طرح بايد مشخصاً و دقيقاً تعريف شوند. مثلاً در مطالعه مربوط به يك گروه اجتماعي اصطلاحات و مفاهيمي مثل “انسجام گروهي” و “ارتباط متقابل” ,”برون گروه” ,”درون گروه”,”شبه گروه”,”پاره گروه” و ….تعريف شوند.

 آموزش تعیین نوع روش تحقیق در روش تحقیق

تعیین نوع روش تحقیق

تحقیق آزمایشی- تحقيق پيمايشي- تحقيق ميداني-تحقيق بدمن مزاحمت- تحقيق ارزشيابي انواع روشهاي تحقيق هستند.

الف* تحقیق آزمایشی:

روش آزمايش روش دقيق مشاهده علمي است كه به طور كلي بيش از روشهاي ديگر تحقيق با علوم ساختمند ارتباط دارد.

آزمايش اساسا شامل 2 بخش است:

1:  عمل

2 : مشاهده نتايج آن عمل.

در اين روش محقق علوم اجتماعي گروهي آزمودني را براي اجراي آزمايش انتخاب مي كند،سپس متغيري را بر آنان وارد مي سازد و به مشاهده تاثير آن متغير بر گروه آزمايشي مي پردازد.

براي اجراي طرحهاي تحقيقاتي كه داراي مفاهيم و گزاره هاي نسبتا محدود و مشخصي هستند، روش آزمايش روش فوق العاده مناسبي است.بنابر اين آزمايش بخصوص براي آزمون فرضيه مناسب است به عبارت ديگر روش آزمايش براي هدفهاي تبييني مناسب تر از هدفهاي توصيفي است.

اكثرا تصور مي كنند كه آزمايش بايد در آزمايشگاه صورت پذيرد.در واقع هميشه لازم نيست كه آزمايش درآزمايشگاه اجرا شود .محققان  علوم اجتماعي غالبا آنچه را آزمايشهاي طبيعي ناميده مي شوند، يعني آزمايشهايي كه در مسير عادي رويدادهاي اجتماعي به وقوع مي پيوندند،بررسي مي كنند.

آزمايش كلاسيك:

آزمايش هاي كلاسيك در علوم طبيعي و علوم اجتماعي شامل سه بخش هستندو هر بخش شامل دو جزئ عمده است:

1***متغير مستقل و متغير وابسته: اساسا در هر آزمايشي ، محقق تاثير متغيري مستقل را بر متغيري وابسته بررسي ميكند . معمولا متغير مستقل شكل محرك آزمايشي را به خود مي گيرد، متغير مستقل ممكن است حضور داشته باشد ، يا غايب باشد. به طور كلي متغير مستقل علت و متغير وابسته معلول است.معمولا براي اجراي آزمايشي پيش از شروع آزمايش  بايد متغيرهاي مستقل و وابسته را تعريف عملياتي كنيم.

2***آزمون مقدماتي و آزمون نهايي: در طرح آزمايشي ساده آزمودنيها را بر حسب يك متغير وابسته مي سنجند( آزمون مقدماتي)سپس آنان را در معرض محركي كه نماينده متغير مستقل است قرار مي دهد و بعد مجددا آنان را برحسب متغير وابسته( آزمون نهايي شده) مي سنجند. اگر سنجه هاي آزمون نخست و سنجه هاي آزمون نهايي در متغير وابسته تفاوتي ايجاد شده باشد، آنگاه مي گوييم كه متغير مستقل در متغير وابسته تاثير داشته است.

3***گروه آزمايشي و گروه گواه: رايج ترين روش براي تشخيص ميزان تاثير محرك آزمايشي در گروه آزمايشي ، استفاده از گروه گواه است . در هر مشاهده آزمايشگاهي بندرت اتفاق مي افتد كه بدون وجود يك گروه گواه فقط به مشاهده تاثير محرك در گروه آزمايشي اكتفا كنند. بنابر اين براي اجراي آزمايشي كه از اعتبار لازم برخوردار باشد ، بايد از يك گروه گواه كه محرك بر روي آن اعمال نمي شود نيز استفاده كرد.

استفاده از گروه گواه به محقق امكان مي دهدكه تاثير محرك را در گروه آزمايشي كنترل كند و بسنجد.

ب* تحقيق پيمايشي:

امروزه شايد تحقيق پيمايشي متداولترين روش مشاهده در علوم اجتماعي باشد.در هر پيمايش معمولي، محقق نمونه اي از جمعيت را انتخاب مي كند و پرسشنامه اي استاندارد شده در اختيار آنان قرار مي دهد تا به آن پاسخ دهند.

در بخش هاي ديگر اين تحقيق به تفصيل در مورد نحوة تهيه  پرسشنامه و انتخاب نمونه پرداختيم ، لذا در اين بخش راههاي موجود براي ارائه پرسشنامه به پاسخگويان را مورد توجه قرار خواهيم داد. چگونه بايد پرسشنامه ها را توزيع و پاسخ آنها را دريافت كرد؟

گاهي اوقات بهتر است كه خود پاسخگويان پرسشنامه را تكميل كنند، اما گاهي اوقات بهتر است كه مصاحبه گران سوالها را بپرسند و پاسخها را در پرسشنامه وارد كنند. در مصاحبه هاي حضوري يا تلفني از اين روش دوم استفاده مي شود.

مي توان از پيمايش براي هدفهاي توصيفي ، تبييني و اكتشافي استفاده كرد .از تحقيق پيمايشي عمدتا د رمطالعاتي استفاده مي شود كه در آنها فرد واحد تحليل د رنظر گرفته ميشود. همچنين پيمايشها وسيله بسيار خوبي براي سنجش نگرشها و جهت گيريها د رجمعيتهاي بزرگ هستند.

پ*تحقيق ميداني:

مشاهده ميداني با ديگر روشهاي مشاهده از آن رو متفاوت است كه تنها به جمع آوري داده ها منحصر نمي شود بلكه در درون آن نظريه سازي نيز صورت مي گيرد.معمولا محقق ميداني مي كوشد كه از كم و كيف جرياني عادي اما غير قابل پيش بيني سر درآورد يعني ابتدا به مشاهده اجمالي قضيه مي پردازد با به دست آمدن نتايج كلي تجربي به انواع ديگري از روشهاي مشاهده روي مي آورد و در انتها به بازنگري نتايج كلي مي پردازد و…

يكي از نقاط قوت تحقيق ميداني همانا جامعيت چشم اندازي است كه در اختيار محقق قرار مي دهد. در  اين نوع تحقيق ، محقق با رويارويي مستقيم با پديده اجتماعي مورد مطالعه و مشاهده هر چه كاملتر آن مي تواند درك عميقتر و كاملتري از آن پديده به دست مي آورد.محقق ميداني در نگرشها و رفتارهاي افراد تفاوتهاي ظريفي مي يابد كه با ديگر روشهاي تحقيق نمي توان اين تفاوتها را بيان كرد.

تحقيق ميداني بخصوص براي مطالعه فرايندهاي اجتماعي كه در طول زمان كامل مي شوند مناسب است.

مشاهده مستقيم در ميدان به شما اين امكان را مي دهد كه ارتباطات و رويدادهاي ظريفي را كشف كنيد كه پيش بيني يا سنجش آنها از راههاي ديگر امكانپذير نيست.

ت*تحقيق بدون مزاحمت:

تحقيق بدون مزاحمت عبارت است  از شيوه هاي مطالعه رفتار اجتماعي بدون تأثير گذاشتن در موضوعهاي مورد مطالعه.

در اين نوع تحقيق سه روش مورد بررسي قرار مي گيرد:

------تحليل محتوا:

تحليل محتو اروش تحقيق اجتماعي مناسبي براي مطالعه ارتباطات انساني است.دراين روش علاوه بر اينكه براي مطالعه ارتباطات مورد استفاده قرار مي گيرد،براي مطالعه جنبه هاي ديگر رفتار اجتماعي نيز قابل استفاده است.واحد هاي ارتباطات ، از قبيل كلمه ها ، بندهاو كتابها ،واحد هاي عمومي تحليل در تحليل محتوا به شمار مي رود.

------تحليل آمار هاي موجود:

تحليل آمار هاي موجود اطلاعات اصلي  را براي هر تحقيق اجتماعي،علمي فراهم مي سازد.البته در اين روش آمار هاي موجود با مسائل مربوط به قابليت اعتماد همراهند و بايد با احتياط از آن استفاده كرد.

------تحليل تاريخي/ تطبيقي: 

تحليل تاريخي /تطبيقي  در واقع روشي است براي كشف الگوها در تاريخ  فرهنگهاي مختلف كه  در زمانها ومكانهاي متفاوت تكرار مي شود.

ث*تحقيق ارزشيابي:

تحقيق ارزشيابي كه گاهي اوقات به آن«ارزشيابي برنامه » مي گويند به جاي يك روش تحقيق مشخص، به يك هدف تحقيق اطلاق مي شود.

اين هدف عبارت است از ارزشيابي تاُثير مداخله هاي اجتماعي از قبيل روشها ي جديد تدريس،نوآوري در زندان وطيف وسيعي از اين نوع برنامه ها.مي توان از بسياري از روشها ، پيمايشها،آزمايشهاو… درتحقيق ارزشيابي استفاده كرد.

عمر تحقيق ارزشيابي احتمالا به قدمت خود تحقيق اجتماعي است.تحقيق ارزشيابي در بنيادي ترين شكل خود، زماني ضروري است كه مداخله هاي اجتماعي صورت مي گيرد يا قرار است صورت بگيرد.

«مداخله ي اجتماعي»اقدامي است كه به منظور به دست دادن نتيجه اي مطلوب در موقعيتي ا جتماعي صورت مي گيرد.به عبارت ساده تر،تحقيق ارزشيابي فرايندي است كه تعيين مي كند كه آيا نتيجه مطلوب به دست آمده است يا خير.موضوعهاي مهم ومناسب براي تحقيق ارزشيابي نامحدودند.

آموزش تعیین ابزار تحقیق در روش تحقیق

تعیین ابزار تحقیق ( پرسشنامه ، مشاهده ، مصاحبه )

پرسشنامه :

پرسشنامه وسیله ای برای جمع آوری اطلاعات از افراد نمونه است . تهیه پرسشنامه ، کاری علمی و دقیق است كه توسط پژوهشگر یا گروه تحقیق انجام می شود.تمام سوالهای پیش بینی شده در پرسشنامه مبتنی بر هدف های پزوهش است . (شیخ،1386: 28 )

تهیه پرسشنامه به عهده رهبر یا رهبران تحقیق است . پرسشنامه ای را می توان قابل اعتماد دانست که با شرکت چند متخصص تهیه و تنظیم شده باشد.

در تهیه پرسشنامه ، باید دو نکته را در نظر داشت: شکل و قالب پرسشها، و محتوای پرسشنامه.

در مورد نحوه جریان پرسشها در یک پرسشنامه دو شیوه متمایز وجود دارد:

1- شیوه قیفی :  بیان شیوه سوالها چنان تنظیم می شوند که از سوالهای عمومی به طور منظم به سمت سوالاتی ویژه حرکت نمائیم.

2- شیوه قیف وارونه : با این شیوه که نام قیف معکوس نیز خوانده می شود ابتدا سوالهای خاص مطرح می شوند و آرام آرام به سوی سوالات عمومی پیش می روند.

در هر حال ساخت پرسشنامه چنان پی ریزی شود که هدفهای زیر تحقق یابند:

- تسلسل منطقی بین سوالهای وجود داشته باشد

- هر سوال با توجه به هدفی معین و با درنظر گرفتن نحوه استخراج آن و نوع استفاده از آن مطرح گردد

- از اثر القایی سوالها بر یکدیگر جلوگیری گردد.

پس باید تسلسل پرسشها چنان باشدکه: متعاقب پرسشهای هیجان آفرین ، پرسشهای آرامش بخش طرح شوند.

-  سوالهای حساس چنان مطرح شوند که موجبات انحراف در پاسخهای بعدی را به طور عمده از جانب پاسخگو فراهم نسازند.( ساروخانی ،1385: 235)

پرسشنامه را از حیث ساختار می توان چنین معرفی کرد:

***نام سازمان مجری طرح پژوهش

***عنوان پرسشنامه : هر پرسشنامه دارای عنوانی است که معمولا معطوف به عنوان پزوهش است

***زمان جمع آوری اطلاعات: معمولا به صورت ماه و سال زیر عنوان پرسشنامه درج می شود

***مقدمه در هر پرسشنامه پیش از ورود به سوالها متنی به عنوان مقدمه می آید

***متن پرسشنامه: بعد از مقدمه پرسش های مورد نظر با نظم معینی در پرسشنامه می آید

***مشخصات جمعیتی : بخش پایانی سوال های پرسشنامه ، معمولا به مشخصات جمعیتی فرد نمونه اختصاص می یابد

***اطلاعات مربوط به اجرا: اطلاعات مربوط به موقعیت مکانی فرد نمونه ، تاریخ تکمیل پرسشنامه ، نام کد پرسشگر ، ساعت مصاحبه و…درج می شود(شیخ،1386:31-28).

- راههای اجرای پرسشنامه :

1* مصاحبه حضوری

2*پرسشنامه پستی

3*مصاحبه تلفنی

مشاهده:

مشاهده یکی از مهمترین ابزار تحقیق در دانشهای اجتماعی و انسانی است. به درستی می توان گفت هر تحقیق، حتی اگر از ابزاری دیگر نیز استفاده کند، از مشاهده سود می برد. چون این ابزار کاربردی وسیع دارد. مشاهده  مسائل خاص خود را دارد . مشاهده کننده باید بتواند حتی الامکان خود را از قید ارزشهای شخصی برهاند تا بتواند واقعیت را آنطور که هست ببیند ، باید پدیده ها را در عمق ارزشی آنان مشاهده کرد. در کار مشاهده باید از سطح فراتر رفت و به اعماق رسوخ کرد.

به تعبیر وب تمامی تحقیات اجتماعی با مشاهده آغاز می شوند و با آن نیز پایان می پذیرند،به بیان دیگر:بندرت باید گفت ، مشاهده جزئی اجتناب ناپذیر از هر مطالعه در باب هر پدیده اجتماعی می باشد. مهمترین جنبه مثبت مشاهده این است که بطور مستقیم پدیده را به بررسی می نهد ، این امکان را فراهم می سازد که رفتار آنطور که واقع می شود مشاهده شود( ساروخانی، 1385: 174).

-کاربردها:  همانطور که گفته شد ، مشاهده یکی از ابزار ضروری هر تحقیق است . اما در مواردی محقق ناچار می بایست صرفا بدان تمسک جوید از جمله :

- هنگامیکه موضوع مورد مطالعه چنانست که برای محقق امکان مصاحبه فراهم نیست.

گذشته از موارد فوق حتی آنجا که امکان انجام مطالعه به شیوه های دیگر نیز هست باز مشاهده از چند جهت دارای رجحان است : 1- سوگیری ناشی از کلمات 2- سوگیری ناشی از پرسشگر  3- سوگیری ناشی از گذشت زمان(ساروخانی ، 1385: 177-175).

1- سوگيري ناشي ازكلمات:

زبان پديده اي نسبي است ودر بسياري از موارد يك واژه براي گروه هاي مختلف اجتماعي معاني گوناگوني دربر دارد.گذشته از اين بار عاطفي ومعنايي مفاهيم براي انسانها يكسان نيست.اين بحث كه در اصطلاح « معناشناسي تفاوتي» خوانده مي شود،توسط اوزگود مطالعه شد.او درصدد بود. باشنيدن هرمفهوم تغييرات ذهني مخاطب را مورد سنجش قرار دهد، زيرا اين تغييرات همواره نايكسانند.

اکانت شما رایگان است ، در صورت تمایل برای دسترسی به ادامه این محتوا و عضویت در باشگاه مشتریان اکانت خود را ویژه نمایید . برای ارتقا اکانت کلیک کنید