سیستم های اقتصادی :

اقتصاد با برنامه ریزی متمرکز:

دولت در این سیستم نقش اساسی دارد و برنامه ریزی، نحوه تولید و توزیع کالاها و خدمات را تعیین می کند . در چنین اقتصادی دولت مالک عمده منابع تولید می باشد و مالکیت خصوصی سهم کوچکی خواهد داشت.

اقتصاد آزاد:

نقطه مقابل اقتصاد برنامه ریزی شده ، اقتصاد بازار آزاد است . مرکز و سازمانی که یک اقتصاد آزاد از طریق آن به سؤالهای اساسی اقتصاد پاسخ می گوید بازار است که از مقابله تقاضاکنندگان و عرضه کنندگان در بازار، مقدار تولید و قیمت کالاها تعیین می گردد . در این سیستم عرضه کنندگان به دنبال حداکثر سود و تقاضا کنندگان بدنبال حداکثر خرسندی می باشند که بر اساس هزینه و درآمد تولیدکنندگان ، سلیقه و ترجیحات مصرف کنندگان تعریف می گردند .

بازارو کارایی:

تصمیم گیری بر اساس مبانی بازار آزاد به کارایی در تولید منتهی می گردد چرا که تولید کننده ای که از کارایی لازم یعنی همان حداقل هزینه برخوردار نباشد به وسیله رقبا از بازار خارج می شود .

مقدار کالا و یا خدماتی که مصرف کننده یا خانواری که دریافت می کند بستگی به درآمد و ثروت او دارد لذا در یک اقتصاد مبتنی بر بازار آزاد افراد مستقلاً در مورد اینکه با ثروت خود چه کار می توانند انجام دهند تصمیم می گیرند .

   عامل عمده و محور اصلی هماهنگی در یک سیستم اقتصاد آزاد قیمت است . عمده تصمیمات در اقتصاد مبتنی بر بازار آزاد با توجه به قیمت ها و هزینه ها می باشد لـذا به همـین جهـت اقتـصاد خرد را نظریه قیمت نیز می نامند .

اقتصاد مختلط :

سیستم های واقعی اقتصاد در دنیای امروز ترکیبی از دو سیستم قبل می باشد بنحویکه ضرورت می یابد در پاره ای از موارد دولت دخالت داشته باشد ضمن اینکه مکانیزم بازار آزاد نیز در بخش اساسی اقتصاد مورد عمل می باشد .

دلایل دخالت دولت:

– عدم کارایی   

مواردی پیش می آید که بازار نمی تواند مبادرت به تولید و عرضه آنچه مردم می خواهند بنماید مثل کالاهای عمومی یا کالاهایی که بدون دخالت دولت به جامعه زیان وارد می کنند . یا بدون حمایت دولت اثرات مثبت آن فعالیت در بازار و اقتصاد در چارچوب تخصیص بهینه منابع قرار نمی گیرد . مثل کالاهای آلوده کننده محیط زیست و یا افزایش سرمایه گذاری در مناطق محروم . لذا به دلیل وجود عدم کارایی برای تولید کالاهای عمومی و یا آنهایی که دارای آثار خارجی منفی و مثبت می باشند ضروریست دولت دخالت کرده و این کالاها را یا تولید و یا کنترل و یا حمایت نماید .

2- توزیع مجدد درآمد :

از آنجا که سیستم بازار آزاد بر اساس منافع شخصی بنگاههای اقتصادی سهم هر یک از عوامل تولید از جمله دستمزد و سود را توزیع می کند. این امکان وجود دارد توزیع درآمد ها بسیار نامساوی و ناعادلانه توزیع گردد لذا این وظیفه دولت است که با دخالت خود توزیع درآمدها را بهبود بخشد .

3- ایجاد ثبات اقتصادی :

مسائلی چون ، تورم و عدم اشتغال که از موضوعات اساسی هر جامعه ای است ممکن است در چارچوب یک اقتصاد آزاد در سطح مطلوب قرار نداشته باشد، لذا دولت می تواند با دخالت خود از طریق برقراری و یا معافیت های مالیاتی و یا تغییر در هزینه های خود و یا با تغییر چگونگی گردش پول و نقدینگی از طریق سیستم بانکی بر سطح قیمتها و اشتغال اثرگذار باشد .